narodu poruszenie!... Za bardzo się tu upodlenie ludzkie ukorzeniło, za bardzo grzbiety chłopskie niewolą przygięte do tej ziemi, przez co i oczy za bardzo przygasłe, gnuśnie patrzące - i dusze za bardzo stępione, jak ugór nieruszony ociężałe i senne!... Ciemno tu i głucho powszędy - ciemno i głucho... Życie w surowiznę ziemi wdeptane ciężko!...<br>Machnął ręką i dźwignął się z kowadła. Poszedł ku palenisku i miechem poruszał raz i drugi... Żar zapłonął jaśniej i sypnął iskrami.<br>- Tu mi jeszcze raźno i dobrze! - mówił sięgając po kleszcze. - Młot dźwięczy, gnie się żelazo... Więcej mi już nie potrza!...<br>Brał się do przerwanej roboty.<br>Pogawędzili jeszcze