teorii spóźnione raczej odkrycie, że o wydajności pracy decyduje nie tylko entuzjazm, lecz również indywidualne kalkulacje i interesy. Leninowska aprobata przemocy i terroru, połączona ze skrajną pogardą dla prawa i uniwersalnych norm etycznych, pominięta została milczeniem. Potwór czy królik? Główną przyczyną tych sprzeczności była chęć przekonania partii, że pieriestrojka dochowała wierności marksizmowi i nie może być uważana za zdradę komunizmu. Gorbaczow wybrał taką taktykę, ponieważ uważał partię za sklerotycznego wprawdzie, ale wciąż jeszcze niebezpiecznego potwora, którego należy raczej usypiać niż prowokować do stawiania aktywnego oporu przemianom w kraju. Jak wiemy dziś, Jakowlew miał na ten temat inne zdanie: twierdził mianowicie, że