jeszcze na początku XIII w. kasztelanie takie stanowiły lwią część biskupich posiadłości28.<br>Nie wszędzie panujący imali się takich sposobów, ale nie tylko w Polsce natrafiali na takie trudności. Nigdzie bowiem - od Odry po Wołchow i Dniepr oraz od norweskich wybrzeży po Dunaj - utworzenie nowych państw barbarzyńskich nie usunęło barier ograniczających władztwo gruntowe. Królowie i książęta nadawali wprawdzie Kościołowi i zasłużonym wielmożom "ziemię niczyją" do zagospodarowania, ale siłę roboczą do karczowania i uprawy tej ziemi stanowili po dawnemu niewolnicy oraz zdeklasowani "ludzie luźni". Trzon chłopskiej ludności tych krajów zachował istotne atrybuty wolnej kondycji oraz dziedziczne prawa do ziemi i podlegał jedynie monarszej