mechanizm kształtowania dzieła - pchnął go na drogę literackiej oryginalności!<br>Gombrowicz nie mógł już - jak w Pamiętniku, o wiele bardziej wsobnym - popuszczać bezkarnie cugli fantazji i drążyć osobliwości jednostkowej psychiki! Zrozumiał, że nigdy nie napisze "dzieła mojego własnego, takiego jak ja", jeśli nie uwzględni innego... choćby w postaci czytelnika. Czytelnik bowiem współ-kształtuje Gombrowicza zarówno jako autora i jako człowieka. Więc właśnie po to, aby jego dzieło było identyczne z nim, jego własne - musi wprowadzić w nie obecność, wpływ i działanie innych ludzi! Ale nie dlatego, aby chciał tych ludzi ukochać, wyszydzić czy w aniołów przerobić! Dlatego tylko, że oni już są