pisanej poprzedził etap literatury ustnej, podobnie jak to dziś jeszcze obserwujemy u wielu ludów. Na Bliskim Wschodzie i w Afryce można spotkać ludzi recytujących z pamięci obszerne poematy, choć nie umieją ani czytać, ani pisać. Jednak w kręgach, w których prorocy głosili swe nauki, nieobca była sztuka pisania. Toteż nieraz wspomagano pamięć, zapisując niektóre wypowiedzi proroków na ostrakach. Były to gliniane skorupy, pochodzące z potłuczonych naczyń. Stanowiły one w starożytności jeden z najczęściej używanych materiałów piśmiennych. Służyły do różnych celów, często do sporządzania krótkich notatek, np. pokwitowań, lub do pisania listów. Na terenach Palestyny znaleziono wiele ostraków świadczących o takim właśnie