bo - w świetle opowieści - wojnie wypowiedzianej głównie chorym i słabym, ginącym z powodu utrudnień w niesieniu im pomocy.<br> Sproblematyzowane odniesienie współczesnego doświadczenia do historii przekraczało jednak kompetencje świadectwa: takiego, jakie zostało ukształtowane przez potrzebę przeżycia i uwznioślenia historyczności chwili. Jego swoista literackość dyskwalifikowała je także jako ewentualny "surowiec" literatury czy wyzwanie, któremu miałaby ona sprostać. Ogromna rola świadectw wojennych w polskiej literaturze wynikła przecież nie z tego powodu, czy nie głównie z tego, że pisane były w poczuciu historyczności czasu, lecz z tego, że straszliwy ciężar przeżycia historycznego odcisnął się na nich jakby mimochodem. Spisane zostały przez ludzi bezpośrednio zagrożonych śmiercią