versteche nicht Deutsch'" Ojciec nas uczył tego zwrotu nie bez widocznej satysfakcji. Tak jeszcze niedawno żył w kraju skreślonym z mapy Europy, uczył się w szkole, w której nie wolno mu było mówić po polsku, a oto teraz jego syn ma prawo głośno przyznawać się do swojej polskości wobec niedawnych zaborców. Ja ze swej strony, dumny z opanowania aż tylu obcych mi słów, chętnie głosiłem moją polskość wobec Niemców, zaskoczonych może trochę skwapliwością, z jaką wyznawałem dumną prawdę o moim pochodzeniu. Zdarzało mi się to też czasem i wobec takich, którzy się w ogóle do mnie nie zwracali. Były to jednak