powodu satysfakcji. Ale ten wątek odnajdujemy raczej w życiorysie Viscontiego i jego wyraźnie lewicowych przekonaniach politycznych niż stworzonych przezeń filmach.<br>Winą sztuki obecną w filmach Viscontiego jest raczej to, iż należy do formacji odchodzących w przeszłość. Ale to właśnie sztuka nadaje temu pogrzebowi wymiar tragiczny. Jest tą wartością, której trzeba żałować. Nadchodzący barbarzyńcy nie będą już umieli jej docenić i właśnie dlatego - będąc poza wysoką kulturą - są barbarzyńcami. Dlatego nie może być mowy o postępie, o celowym procesie historycznym. Formacje odchodzą w przeszłość nie dlatego, że kieruje nimi jakaś wyższa konieczność, zużywają się raczej, degenerują. Jeszcze ktoś pojedynczo uosabia jej dawną