w Polsce. Nic nie osiągnął, a w 1823 r. popadł ostatecznie w niełaskę. Usunięty też z kuratorstwa okręgu naukowego wileńskiego Czartoryski wycofał się na czas jakiś z życia politycznego Królestwa i przekonany już teraz o bliskości konfliktu z Rosją zaczął przygotowywać doń opinię publiczną na zachodzie Europy. Był to już zawiązek późniejszej polityki, która szukać chciała osłony przed Rosją w Paryżu i Londynie.<br>W kraju tymczasem opozycja ujawniała się w panującej klasie ziemiańskiej. Zamożna szlachta z zachodniej części kraju, nastawiająca się na gospodarkę kapitalistyczną, przeciwstawiała się reakcyjnemu kursowi Warszawy w imię obrony swobód obywatelskich i wolności słowa. Grupie posłów ziemiańskich z