nadchodzą dalsze wiadomości. O błyskawicznych zwycięstwach wojsk rosyjskich. O zdradzie Branickiego, Szczęsnego Potockiego, Rzewuskiego i zawiązaniu konfederacji targowickiej. I wreszcie najstraszniejsza: o przystąpieniu króla do Targowicy i drugim rozbiorze Polski. I oto teraz zaznacza się najwyraźniej odmienność charakterów dwóch młodych Poniatowskich. Ks. Stanisław nie umie - w odróżnieniu od ks. Józefa - zdobyć się na patriotyczny protest. Zagrożony konfiskatą dóbr w kraju, naglony błagalnymi listami stryjów i ojca, przesyła z Rzymu do Warszawy wymaganą deklarację lojalności wobec nowego rządu - i przekreśla tym samym wszystkie piękne poczynania swoich "lat górnych i chmurnych". W Rzymie znowu roi się od uchodźców polskich. Widuje się tu marszałka Sejmu