przygody antycznych bohaterów czy wreszcie pełne kadzidlanego dymu mowy ku czci królów, hetmanów i kanclerzy, a więc postaci stojących na szczytach ówczesnej hierarchii społecznej. Szary człowiek mógł wejść do tej literatury pod warunkiem, że jego żywot stanowił ilustrację jakiejś tezy moralnej, osadzonej najczęściej w kontekście wyznaniowym.<br>Można tu wymienić przykładowo żywot Tomasza Zielińskiego (1586), w którym Hieronim Powodowski zawarł wzorzec szlachcica epoki kontrreformacji, opowieść Kaspra Wilkowskiego o przyczynach jego nawrócenia się na katolicyzm (1583) czy analogiczną, choć o wiele późniejszą, relację Ludwika Sienickiego, który z kalwinisty stał się zwolennikiem Rzymu. Różnowiercy przeciwstawiali tym budującym opowieściom Historyję żałosną a straszliwą o Franciszku