1572), który ok. 1535 r. - w świadomym i nowożytnym poczuciu wagi i roli dokumentacji - rozpoczął gromadzenie materiałów źródłowych, aktów państwowych i prywatnych i w ciągu wielu lat zebrał niemal 7000 dokumentów, głównie z okresu urzędowania podkanclerzego Piotra Tomickiego. Zbiór ten, obejmujący korespondencję, relacje dyplomatów, instrukcje, mowy itp., znany pod nazwą Acta Tomiciana, w całości jeszcze nie wydany, jest do dziś nieocenionym źródłem do studiów nad historią i literaturą tej epoki (o dalszym rozwoju dziejopisarstwa patrz rozdz. VI - o Orzechowskim oraz rozdz. XI).<br>Obok takich humanistycznych inicjatyw historycznych trwała jeszcze w XVI w. średniowieczna tradycja kronikarska, której najokazalszym przykładem jest Marcina Bielskiego