charakterystyczny dla zachodniej i środkowej Polski, mniej więcej po linię Warty i Bzury oraz grąd subkontynentalny (Tilio-Carpinetum) występujący w środkowo-wschodniej i wschodniej części kraju. Na pogórzu i wyżynach występuje swoiste zbiorowisko grądu klonowo-lipowego (Aceri-Tilietum) związane z kamienisto-żwirowymi stokami wzgórz, obficie zasilanymi wodami wysiękowymi i opadowymi. Antropogeniczna. Większość lasów pierwotnie dębowo-grabowych zagospodarowano na sosnę, rzadziej na modrzew i świerk. Spowodowało to daleko idące zmiany, zarówno cech bioklimatu rekreacyjnego, jak i właściwości wypoczynkowych tych lasów. Wprowadzenie sosny jako drzewa dominującego spowodowało przekształcenie grądów wysokich, zwłaszcza ubogich, w układy nieodróżnialne prawie od borów mieszanych. W grądach typowych natomiast