literackich i artystycznych umiejętnościach ich autorów. Krótsze wypowiedzi łatwiej było przechowywać w pamięci. Ułatwiało to ich zapamiętanie nie tylko samym prorokom, ale także ich słuchaczom, a szczególnie ich uczniom. Zapewne wówczas, w starożytności, etap literatury pisanej poprzedził etap literatury ustnej, podobnie jak to dziś jeszcze obserwujemy u wielu ludów. Na Bliskim Wschodzie i w Afryce można spotkać ludzi recytujących z pamięci obszerne poematy, choć nie umieją ani czytać, ani pisać. Jednak w kręgach, w których prorocy głosili swe nauki, nieobca była sztuka pisania. Toteż nieraz wspomagano pamięć, zapisując niektóre wypowiedzi proroków na ostrakach. Były to gliniane skorupy, pochodzące z potłuczonych naczyń. Stanowiły