132;Prawdą jest to, co w nas potęguje energię wykonywania czynności, przepisanych przez układ stosunków, w jakich żyjemy"</>6. Tak ujmował Brzozowski podstawowe twierdzenie pragmatyków. Do twierdzenia tego mogliby się przyznać wodzowie, których usta nie zawahały się wymawiać najoczywistszych kłamstw, byle wydobyć z narodów maximum prężności i energii. A cóż Gide? Czy znajdzie następcę, który by zechciał śpiewać hymn na cześć "ziemskich pokarmów"? I czy zazna Europa fali irracjonalnego upojenia, jaka przepłynęła przez nią po wojnie 1914-1918. Raczej nie. Raczej powolne, mozolne budownictwo będzie jej udziałem. Krzywdzące może jest obarczanie pisarza odpowiedzialnością, oskarżanie go o winy nie popełnione. Nie miałoby