samozadowolenia! Filidor na pewno nie jest - w rozumieniu Gombrowicza - "sobą": jego ustami mówi to co wspólne, narzucone przez - niech wreszcie padnie to słowo! - przez społeczną formę. Anty-Filidor zaś? I on także kukła. Zaprzedał swą jednostkowość nauce, ale współczesna nauka wyrzekła się wszelkich wartości prócz samej siebie, prócz analitycznej metody. Inaczej mówiąc, jedyną wartością anty-Filidora jest walka z Filidorem... Tak przynajmniej mniema obiegowa opinia, budująca stereotyp "nowoczesnego uczonego".<br>Zżera go pustka, zapełniona użyciem, bo zasadę przyjemności musiał "naukowo" uznać za regułę ludzkiego postępowania... Nie pozostaje mu nic innego niż "trzeźwością bardziej [upijać się] niż alkoholem" (F 88).<br> Filidor jest - mówi Gombrowicz