torebki i położyła przede mną złożony we dwoje arkusz. Był to formularz wniosku o jednokrotny paszport.<br>- Nie pojadę, nie będę im ułatwiać. Jutro idę do lekarza, zamierzam przejść na rentę. A Magda jest dorosła i niech robi co chce.<br>Magda nie rozumiejącym wzrokiem patrzyła to na matkę, to na mnie.<br>- Jak to nie pojedziesz? Gdzie miałabyś niby jechać?<br>- Uznali, że Żydów w Polsce ma nie być. Że są niechcianymi gośćmi, którzy po kilkusetletniej wizycie powinni już pójść do swojego domu.<br>- Ale co ty...<br>Matka milczała chwilę. Zapaliła papierosa i popatrzyła ponuro na mnie.<br>- Nie wiedziała. Nie powiedziałam jej, żeby rosła normalnie, bez