dość szybko zostały pozyskane dla Europy i stały się pełnoprawnymi państwami demokratycznymi. Natomiast na Wschodzie skończyła się dyktatura hitlerowska, a zaczęła się stalinowska... Powstał mur berliński i tysiące kilometrów kolczastego drutu oddzieliły państwa o różnych systemach politycznych i gospodarczych. Między Polakami i Niemcami bardzo szybko doszło do konfliktu odmiennej pamięci. Konflikt odmiennej pamięci toczy się dziś nie tylko między Polakami i Niemcami, ale i między Niemcami wschodnimi oraz Niemcami zachodnimi. Prof. Wolff-Powęska przypomniała słowa Tomasza Manna, który żałował, że Niemcy nie wyzwolili się własnymi siłami. Wyzwolenie przyszło z zewnątrz - mówił - ale ten 45. rok jest wielką godziną dla całej ludzkości