w końcu za koło podbiegunowe. Długie zimowe noce nie dawały już szans przetrwania należącym do niego wielkim ssakom. Mamuty i nosorożce włochate ze świata żywego przeniosły się w dziedzinę spekulacji paleontologicznych. Stosownie do tych zmian przekształcać się też musiała kultura ludów magdaleńskich, których początki były wspaniałe, uwiecznione w malowidłach jaskiń Lascaux i Altamiry, a koniec niejasny. Być może pozostałością ówczesnego zasiedlenia Europy są dzisiejsi Lapończycy (Saami), zepchnięci na jej północne krańce.<br>Ekspansja kultury Wciąż postępujące ocieplenie klimatu (w epoce atlantyckiej, 8-5 ka był on cieplejszy niż obecnie, a Bałtyk stał się pełnosłonym morzem) prowadziło do pustynnienia żyznych niegdyś obszarów Sahary