Liga) a protestantami (Unia) podzielić można na cztery okresy: czesko-palatyński (1618-1623), duński (1625-1629), szwedzki (1630-1635) i szwedzko-francuski (1635-1648). Najsłynniejsi wodzowie to okrutny Albrecht Wallenstein, ostrożny Johann Tilly, lew północy Gustaw Adolf, chytry Johan Baner, Wielki Kondeusz, uparty Henri de Turenne i oczywiście nasz Aleksander Lisowski, który ze swoimi lisowczykami zapędził się aż nad Ren i po Niderlandy, dzięki czemu mógł Rembrandt zapamiętać i namalować później "Polskiego jeźdźca". Po pokoju westfalskim rozbiegli się bohaterowie wojny po Europie, służąc swoim zbrojnym ramieniem różnym panom i sprawom. Nie zabrakło ich i w Rzeczypospolitej. "Szmer pochwalny rozległ się między