pisemnej, bo do tego czasu działała kultura ustna, czyli folklor. Tak twierdził Ernest Gellner, pisząc o początkach nacjonalizmu, i chyba miał rację. Przodownikami w tej zmianie było pierwsze pokolenie inteligencji, to jest studenci-literaci, i tutaj Wilno Filomatów znakomicie tezę potwierdza. <br> Indoktrynować patriotycznie, czy to to samo, co indoktrynować nacjonalistycznie? Niezupełnie. Ale u takich profesorów jak Ignacy Chrzanowski to samo. Jeżeli literatura polska jest trudna do zrozumienia w krajach rozwijających się bardziej harmonijnie, w każdym razie bez doświadczenia rozbiorów, to dlatego, że w jej centrum jest absolutyzowane pojęcie niemal bóstwa, Narodu. Przyczynili się do tego mesjaniści tudzież ich następcy, profesorowie podtrzymujący