mu zaistnieć wśród ludzi. Ale wcale nie sądzi, jak awangardziści, aby były one - same w sobie - wartością. Nie ma postępu, jest tylko różnica, którą jednostka musi podjąć, jeżeli pragnie zaistnieć dla innych... Skupić na sobie ciekawość, stać się dla innych obecnością, to wszystko, co może pisarz czy po prostu człowiek. Stąd szczególne znaczenie, które Gombrowicz przypisuje procesowi (literackiej zwłaszcza) komunikacji. O nim w istocie mówi Przedmowa do Filidora. Tekst to wielce osobliwy, bo w tych czasach nie bardzo wypadało, aby pisarz (artysta) objaśniał i zachwalał własne dzieło, które powinno bronić się samo... Gombrowicz robił to jednak całe życie, zwłaszcza w Dzienniku