sytuacji międzynarodowej. Hołd pruski uczynił z zachodniej ściany &lt;page nr=30&gt; państwa najspokojniejszą aż na 250 lat granicę Rzeczypospolitej.<br>Walki z Moskwą toczono na peryferiach olbrzymiego państwa polsko-litewskiego lub wręcz poza jego granicami. Jedni książęta zginali kolana w lenniczym hołdzie, drudzy po przegranych wojnach siedzieli w polskich więzieniach (arcyksiążę habsburski Maksymilian, bracia Szujscy).<br>Następne pokolenia Polaków będą się chlubić rozkwitem kultury, Rejem i Kochanowskim, Kopernikiem i Fryczem Modrzewskim.<br>Współcześnie żyjącym najbardziej uderzy jednak do głowy "skok cywilizacyjny", jaki Polska wówczas przeżywała. Szymon Marycjusz z Pilzna z dumą stwierdzał: "Jeśli się dawną Polskę porówna z tą nową, odnosi się wrażenie, że po jednej stronie