musiały być po rosyjsku, choć jak opowiadał mi mój ojciec, w Wilnie katecheta omijał zakaz i kazał im nauczyć się po rosyjsku na pamięć którejś opowieści biblijnej na wypadek inspekcji. Wtedy wyrwany uczeń wstawał i recytował zawsze to samo: "Abraham sidieł w swojej pałatkie..." <br> Przynależności do Rosji niełatwo się pozbyć. Ustawodawstwo Związku Sowieckiego uznawało za swoich obywateli wszystkich urodzonych w obrębie Rosji carskiej. Może ta formalna podstawa była niepotrzebna, skoro i tak ci, co przybyli z Armią Czerwoną w 1944 roku, żeby rządzić, byli sowieckimi obywatelami. <br> Rosyjski w dzieciństwie przenikał we mnie drogą osmozy podczas wędrówek po Rosji za pierwszej wojny