to my sami będziemy mogli się uważać za tych ostatnich, po których już tylko barbaria stanie u wrót przyszłości. Choć może towarzyszy nam poczucie, że mamy do tego nieco mniejsze już prawo niż Visconti i Lampedusa.<br>Ale zanim od epoki Risorgimento przejdziemy wprost do współczesności, warto zwrócić się wraz z Viscontim ku czasom, które minęły pomiędzy tak wytyczonym szlakiem kalendarza. Nie jest to czysty powrót. Wiele zdarzyło się również pomiędzy czasem, kiedy to statek z pisarzem Gustavem von Aschenbachem przybijał do weneckiego nadbrzeża, a tym, późniejszym, kiedy przy dźwiękach Adagietta z V symfonii Gustawa Mahlera Esmeralda ukazała widzom swe złowróżbne imię