Bóg ten nie interweniuje jednak w bieg zdarzeń. Racjonalność świata obywa się bez hipotezy Boga. Chociaż świat nie potrzebuje Boga, by istnieć, to jednak rozum człowieka Go potrzebuje. W zmienionym ideale racjonalności stary ideał pozostaje jako jakieś niejasne i do końca nie oczyszczone wspomnienie. Na tej linii myślowej znajdziemy Newtona, Voltaire'a, Laplace'a, a przede wszystkim wielkiego Leibniza z jego ideałem "harmonii wprzód ustanowionej", wprowadzonej w miejsce tradycyjnego ideału celowości. Przyrodoznawstwo obywa się bez Boga, ale mentalność przyrodnika jeszcze Boga potrzebuje. Rozumność świata prowokuje myśl o rozumności "Transcendentalnej". Bóg transcendentalny jest jednak Bogiem dalekim, pozanaukowym i pozaspołecznym. Bóg deisty jest ginącą gdzieś