się pogodzić z przekonaniem o determinującej roli historii. Europa Wschodnia stanowiła, w pewnym sensie, pole doświadczalne jej działania. Wola i dążenia jednostki miały znikome znaczenie. Pokazała to z dużą przenikliwością Agnieszka Holland w "EUROPIE, EUROPIE". Chcąc nie chcąc, człowiek podlega presjom zbiorowości. Taka wizja podważa indywidualistyczny, dynamiczny, optymistyczny światopogląd Amerykanów. Wzbudza sprzeciw. Stąd zapewne pojawia się w kinie amerykańskim ciekawy i znamienny punkt widzenia: charakterystyczna mapa świata. Ameryka jest na niej krainą światła. Granice dzielące dobro i zło są w niej jasno określone. Europa Wschodnia to dolina cieni. Protestancki ład zastąpiły tam irracjonalne prawa Historii. Natura ludzka została skażona. Granice winy