gdzie nastąpiło przekroczenie dualizmu podmiotu i przedmiotu, <br>czyli tam, gdzie podmiot, zachowując swoją odrębność, jest tożsamy <br>&lt;page nr=94&gt;<br>z przedmiotem. W takiej sytuacji wyrazem 'oświecenia' powinna być próba <br>opisu rzeczywistości zgodna z 'logiką paradoksu', a więc nielogiczna z punktu <br>widzenia zdroworozsądkowej logiki klasycznej. Taką próbą opisu są właśnie <br>koany, czyli na pozór absurdalne i irracjonalne wypowiedzi mistrzów zen. <br>Potwierdzenie 'oświecenia' przez mistrza było niezbędne ze względu na <br>konieczność odróżnienia prawdziwego 'oświecenia' od innych odmiennych <br>stanów świadomości. Co więcej, mistrzowie musieli także stwierdzić, czy <br>uczeń naprawdę postrzega rzeczywistość zgodnie z 'logiką paradoksu' i dlatego <br>potrafi wyrażać ją całkowicie spontanicznie, czy tylko naśladuje zagadkowe <br>powiedzenia