formie <name type="person">George Orwell</>, lub też niemieccy krytycy polityki <name type="person">Bismarcka</>, a nawet historycy zajmujący się relacjami między rodzącym się nacjonalizmem a liberalizmem w Niemczech w pierwszej połowie XIX wieku, niemal nieuchronnie nacjonalizm skierowany początkowo wyłącznie na zewnątrz prowadzi do pewnych form nacjonalizmu wewnętrznego. Jednak z naszego punktu widzenia nacjonalizm ksenofobiczny i agresywny nie stanowi wielkiego problemu intelektualnego i moralnego (stanowi natomiast naturalnie problem polityczny). Cały szeroko pojmowany obóz liberalny potępia taki nacjonalizm i można bez obawy stwierdzić, że cała cywilizowana Europa i cały Zachód najzupełniej jednoznacznie potępiają takie formy nacjonalizmu, nawet jeżeli pojawiają się one na marginesie europejskiego życia politycznego. Przecież nawet