aspekt wymaga podkreślenia. Doświadczenie wolności pojęte jako "wzięcie w posiadanie siebie" jest ściśle związane z doświadczeniem czasu. Wolność może przemówić tylko w teraźniejszości. Mamy nawet prawo powiedzieć więcej: akt wolności jest jedynym możliwym sposobem doświadczania żywej teraźniejszości. Znane są trudności, na jakie natrafił Husserl w związku z próbami refleksyjnego uchwycenia aktualnej teraźniejszości: ile razy kierował akt refleksji na to, co teraźniejsze, tyle razy to, co teraźniejsze, stawało się tym, co przeminęło. W rezultacie zamiast teraźniejszości chwytał przeszłość. Ale akt wolności jest bardziej podstawowy niż akt refleksji. Wolność leży u źródeł refleksji jako warunek jej możliwości. Wolność nie może być przedmiotem spostrzeżenia