ubóstwienie Rzymu w Cezarze dźwignęło. Cała sztuka Rzymian napiętnowana jest tylko tym majestatem ludu, co królów barbarzyńskich z poobcinanymi rękami wiódł zbroczonych za wozami zwycięzców. W pomnikach jej próżno by szukać uczucia innego nad cielesne rozbestwienie i apoteozę materialnej siły</>. Kraszewski wnikliwie analizował przyczyny upadku tej dumnej potęgi i dostrzegał analogię z dziewiętnastowieczną Europą, rządzoną przez reakcyjne potęgi, które również czekał nieuchronny upadek. Zwykle miłośnicy zabytków rzymskich zastanawiają się nad sposobami ich konserwacji, uchronieniem przed szkodliwym działaniem czynników atmosferycznych i wpływem cywilizacji. Troska ta jest zrozumiała, jeśli się dostrzega, w jak szybkim tempie ludzkość traci bezcenne klejnoty sztuki starożytnej. Również Kraszewski