wewnętrznych. Decentralizacja sprzyjała jednak początkowo rozwojowi gospodarczemu: zagęszczała się sieć osad, powstawały nowe miasta, ośrodki dzielnic a zarazem centra gospodarcze. Mnożące się "stolice" książęce otrzymywały wspaniałe dzieła architektury kościelnej, naśladujące Kijów lub sięgające do zagranicznych wzorów. Literatura wzbogacała się o nowe dzieła: każdy ośrodek dzielnicowy miał swój lokalny latopis, powstawały apokryfy biblijne, przeróbki kursujących po świecie chrześcijańskim legend o starożytnych bohaterach, dzienniki podróży (np. ihumena czernihowskiego Daniela do Jerozolimy), wreszcie Słowo o wyprawie Igora, którego pochodzenie z początków XIII wieku wbrew sceptykom zostało obronione.<br><br>Pod wieloma więc względami dawna świetność trwała i rozwijała się. Nowogród rozkwitał dzięki pośrednictwu między ruską północą