nie jest bez pożytku, przeciwnie. Pozwala bowiem lepiej zobaczyć pole, po którym poruszał się pisarz: jakby zarysować szachownicę, po jakiej harcował. Ale pamiętać należy, że skakał raz ruchami wieży, raz laufra, raz konia... Swoich antynomii Gombrowicz nie rozwiązywał nigdy przez integrację w system. Skłonny byłbym raczej przypuszczać, że gromadził je celowo, z trzeźwą przewrotnością. Nie przestawał rozważać rozmaitych doktryn, ale nie chciał poddać się żadnej. Czyż artysta, podpisując się pod teorią filozofa (albo współzawodnicząc z filozofem), nie przyznałby tym samym, że jest odeń słabszy, mniej interesujący? Pisarz winien raczej mniemać, że jest od myśliciela ciekawszy, potrzebniejszy ludziom. Ale abstrakcyjną myśl pokonać