niekorzystnie na rozwoju układu kapitalistycznego, zapoczątkowanego w dobie Oświecenia. Upadły wszystkie banki warszawskie, zlikwidowano wiele manufaktur, zahamowaniu lub nawet cofnięciu uległy na wsi reformy czynszowe.<br>Ludność Warszawy - zdegradowanej ze stanowiska stolicy - spadła o jedną trzecią, ze 100 z górą tysięcy do 65 tys.; w tym samym stopniu uległa zmniejszeniu liczba czeladzi rzemieślniczej i wyrobników. Pogorszyła się więc sytuacja ludności miejskiej, w tym także kształtującej się warstwy inteligencji. Dla chłopów zgasły nadzieje wyzwolenia, jakie niosła im Insurekcja Kościuszkowska. Poprawiła się natomiast koniunktura dla szlacheckich folwarków. Neutralne Prusy bogaciły się na dostawie zboża do Anglii. Eksport pszenicy przez Gdańsk za czasów pruskich wzrósł