alternatywą teorii wolności, ponieważ przyjęcie determinizmu samo jest rezultatem wolnej decyzji. Człowiek wybrał brak wolności i jego wybór świadczy przeciwko niemu. Przyjąć determinizm to uciec w samozakłamanie. Tak zatem pierwszoplanowym pytaniem filozofii nie jest dziś pytanie, po której stronie jest racja: po stronie determinizmu czy indeterminizmu. Pytaniem kluczowym jest pytanie esencjalne i poznawcze zarazem: czym jest wolność i jakie ślady pozostawia ona w człowieku i w jego świecie? Chcę tutaj zwrócić uwagę na dwa określenia istoty wolności i dwa rodzaje jej przejawów. Obydwa rodzaje przejawów mają charakter aksjologiczny, a nawet etyczny. W pierwszym przypadku są to przejawy aksjologicznie negatywne, w drugim