przedstawił jej do aprobaty prawdę jasną i wyraźną: "myślę, więc jestem". Wolność w momencie wydania sądu uległa oczywistości. Sposób owego ulegania był jednak swoisty: nie z konieczności, nie przez zniewolenie, lecz - jak przystało człowiekowi stworzonemu na obraz i podobieństwo Boga - z wolnego wyboru.<br>&lt;page nr=134&gt; <br><br>&lt;tit&gt;SKUTECZNE I MĄDRE DZIAŁANIE&lt;/&gt;<br><br>Dwaj wielcy przedstawiciele filozofii systematycznej XVII wieku, Spinoza i Leibniz, rozważają wolność przez pryzmat innych niż kartezjańskie doświadczeń, którymi zdają się być bardziej oczarowani niż samą wolnością. Są to: doświadczenie racjonalności i doświadczenie skutecznego działania. Dla Leibniza prawdziwa wolność jest wolnością racjonalną. Dla Spinozy prawdziwa wolność kryje się w racjonalności i w skutecznym działaniu