że "jednym sposobem zbliżenia się do rzeczywistości ludzkiej jest <br>mówienie jednocześnie Ťtakť i Ťnieť". <br>Filozofia zen jest logiczna i racjonalna, ale tylko i wyłącznie z punktu <br>widzenia rozumu paradoksowego, który uznaje sąd sprzeczny jednowymiarowy <br>(paradoks) za prawdziwy. <br>Podsumowując nasze rozważania nad filozofią zen, należy podkreślić, że <br>zen nie ma innej filozofii poza filozofią paradoksu. Filozofia zen nie tworzy <br>zamkniętego systemu, ale jak słusznie zauważa Stefan Lichański, w filozofii <br>nie jest sprawą najważniejszą umiejętność konstruowania systemów. Lichański <br>wypowiadał się w ten sposób w kontekście oceny filozofii Nietzschego, <br>pisząc, że posiadaniem spójnego systemu nie mogliby się poszczycić również <br>myśliciele tej miary, co Montaigne