rozgrywa swoją grę. Wie bowiem, że możliwe pytania dotyczyć mogą jedynie podziału ról w szekspirowskim dramacie, wynik został już przesądzony. Do tego stopnia, że jeśli występna krzątanina postaci dramatu ma jakiekolwiek znaczenie, to jedynie psychologiczne; stal, owszem, jest potrzebna, ale można ją zawdobyć, jeśli nie tak, to inaczej. Poparcie wielkiej finansjery i rekinów przemysłu było potrzebne Hitlerowi wcześniej, po zdobyciu władzy mógł je w dowolny sposób wymusić. Prawda diagnozy historycznej zabija jednocześnie dramat, przesuwa namiętności w sferę żałosnych pozorów - gdy spojrzeć na nie z perspektywy spełniającego się ducha dziejów.<br>Ale to, co przyciąga uwagę Viscontiego, to właśnie - z punktu widzenia historii