się herbem nie wymagano bezinteresownej służby dla państwa. To dopiero XIX-wieczny kanon patriotyzmu każe Stefanowi Czarnieckiemu umierać na nędznym barłogu, choć walczył za ojczyznę na różnych frontach. Współczesnych nie gorszył bynajmniej fakt, iż jeden z bohaterów naszego hymnu szablą wyrąbał sobie drogę w szeregi magnaterii, pozostawiając rodzinie wcale sporą fortunę. Tak więc odpowiedzialności wobec ojczyzny towarzyszyła w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej jej odpowiedzialność wobec obywateli.<br>Daremnie przejęty ideałami zakonnymi, Piotr Skarga usiłował przekonać posłów o czymś wręcz przeciwnym. I on musiał w końcu pójść niejako na kompromis, wyliczając w drugim z Kazań sejmowych (O miłości ku Ojczyśnie...) dobrodziejstwa, których szlachta doznaje od