racjonalistyczne tradycje scholastyki z kulturą humanistyczną i odwagą samodzielnego formułowania problematyki teologicznej rozwinęli doktrynę antytrynitaryzmu. Antytrynitaryzmem nazywamy doktrynę (występującą już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa), która odrzuca tajemnicę Trójcy Świętej jako niezgodną z rozumem. Antytrynitaryzm kładł nacisk na potrzebę wysiłku człowieka w jego dążeniu do zbawienia.<br>Bernardino Ochino (1487-1564), były generał zakonu kapucynów, oskarżony o herezję zbiegł do Genewy. Tam z kolei popadł w konflikt z kalwinistami, został wypędzony i drogą przez Anglię dotarł do Polski, gdzie przyczynił się do sformułowania koncepcji polskiego antytrynitaryzmu i organizacji zboru braci polskich (patrz pkt 6 tego rozdziału). Również Włochem był Leliusz Socyn (właśc. Lelio