mieczem musiał ranić, co zachwycało widzów bardziej niż pojedynki normalne. Stąd refleksja rzymskiego pisarza, zgodna z odkrywczym spostrzeżeniem psychologów i socjologów końca XX wieku: widowiska brutalne czynią ludzi jeszcze brutalniejszymi, zwłaszcza w ich zbiorowych reakcjach. Wyrazy oburzenia spotykamy też u kilku innych pisarzy rzymskich i greckich - bo również w świecie helleńskim walki gladiatorów stały się ogromnie popularne. Wszystko to jednak niewiele wobec okrucieństw tak krwawych i powszechnie oglądanych spektakli. Co dziwne, autorzy chrześcijańscy rzadko wypowiadają się wprost o gladiatorach.<br>Ale krytykowali bardzo ostro wszelkie widowiska, jako odciągające dusze wiernych od tego, co jedynie ważne, to jest od troski o zbawienie. Zresztą