Sama bitwa nie ma z pozoru nic wspólnego z dziejami literatury, a jednak miejscowość ta niejeden raz pojawia się w naszych wywodach. Nieprzypadkowo. Bitwa pod Byczyną, świetne posunięcie taktyczne Zamoyskiego, zakończone jego zwycięstwem i pojmaniem arcyksięcia - pretendenta do tronu polskiego, była klęską orientacji habsburskiej, a umocnieniem pozycji politycznej kanclerza i hetmana wielkiego koronnego. W ostatnich latach XVI w. Zamoyski podjął próby stworzenia humanistycznego ośrodka naukowego i kulturalnego, czego najwyraźniejszym przejawem było założenie Akademii w Zamościu (por. rozdz. II i XII). Okres mecenatu Zamoyskiego to ostatni akt kultury humanistycznej w Polsce, akt zakończony wraz ze śmiercią kanclerza (1605).<br>Po drugiej stronie pola