zwornika dziejów, stróża narodowych pamiątek. A wszystko to sprawił nieszczęsny rok 1795, kiedy to z woli trzech mocarstw przestała istnieć na mapie europejskiej Rzeczypospolita. Dopełnił się los Polski. Zniknęło państwo - pozostał naród, dla którego ojczyzną stał się od tej pory "język i wiara". W owym czasie podtrzymywała świadomość narodową właśnie historia i pamiątki dziejowe, czyli zabytki. To przez nie przywoływano przeszłość. To one kształtowały, obok literatury, świadomość historyczną.<br>Kraków, a wraz z nim Wawel, zyskał nową funkcję - duchowej stolicy wszystkich trzech zaborów. Miasto w tym czasie stało się celem nieustannych peregrynacji Polaków, którzy stając w jego murach, przeżywali autentyczną fascynację przeszłością