pocieszał, teraz - wymaga. Jan Paweł II, jakby przekraczając wszystkie uwarunkowania, mówił do nas: Polska jest w bardzo trudnej sytuacji, więc tym bardziej jest konieczne, abyście znaleźli jakieś wyjście z tej sytuacji.<br>Myślę, że zwrot, którego Ojciec teraz użył - "jest konieczne" - to klucz do papieskiego przesłania. Jan Paweł II pokazał w homilii wygłoszonej w Gdańsku, że po prostu nie ma innego wyjścia niż współpraca, że jeżeli się tego nie zrobi, to stracą wszyscy. W ten sposób Papież apelował również do jakichś elementów patriotyzmu, dobrej woli także u tych ludzi, którzy byli wówczas u władzy. To było ze strony Papieża przekroczenie sytuacji klinczu