XVII stulecia łuk narodowej tradycji sięgnie bezpośrednio do wieku XVI. Oświecenie po raz pierwszy chyba w naszych dziejach dokonało świadomego wyboru tej tradycji; uszanują go następne pokolenia. Aby się o tym przekonać, wystarczy otworzyć dowolny podręcznik dziejów Polski czy zarys historii literatury.<br>Dopiero w XX wieku skrajna prawica ujrzy w humanizmie i reformacji źródło narodowych nieszczęść, których to prądów ojcami mieli być oczywiście... Żydzi. Wojciech Wasiutyński będzie w artykule Przeklęty duch reformacji ("Prosto z mostu", 1936) wzywał wręcz: ,,Przeklnijmy konfederację warszawską''.<br>Elżbietańskie czasy Polska wśród swoich stuleci miała jeden tylko wiek złoty i nic nie zapowiada, aby się on miał kiedykolwiek