winni, a drudzy pokrzywdzeni.<br> Nie była to moralność laicka. Nie bez powodu król Eadmund deklarował na wstępie edyktu z lat 943-946, że zakazuje zemsty na członkach rodu zabójcy, aby umocnić chrześcijaństwo. I sam władca, i - zwłaszcza - duchowni uczestnicy jego witanu, z którymi władca zastanawiał się nad chrystianizacją prawa (hu ic maehte Christendomes maest araeran) zdawali sobie widocznie sprawę, że kolektywistyczne wyobrażenia o zbiorowej winie wiązały się ściśle z pogańskim poglądem na świat. Wyrugowanie norm prawnych, które wyrażały ten światopogląd, traktowali oni, jak wynika z uroczystej deklaracji wstępnej, niczym misyjne zadanie. Chrześcijaństwo występowało zatem jako nosiciel indywidualistycznych wzorów kultury klasycznej w