o manufakturach, rozwoju nauki i reformach społecznych, wyznacza dwa nurty, przedziwnie splatające się wszakże ze sobą: racjonalistyczno-praktyczny i utopijno-idealistyczny, który z czasem będzie się zbliżał do irracjonalizmu.<br>Warto zauważyć przy okazji, że Dobry Dzikus odegrał w naszej narodowej świadomości dodatkową, zapewne nie przewidzianą rolę. Na Zachodzie był pewną idealizacją o charakterze utopijnym, w ostatecznym wszakże rozrachunku z reguły świadczył za mieszczańską cywilizacją, jak ów Piętaszek z &lt;name type="tit"&gt;Przypadków Robinsona Cruzoe&lt;/&gt;, co pozwolił się tak łatwo ucywilizować i czerpał z tego przyjemności. U nas dla niektórych ideologów i myślicieli stanowił dowód, iż trzeba liczyć przede wszystkim na "&lt;orig&gt;samoswojość&lt;/&gt;", a obcych wpływów