delikatny i zmysłowy, obrastają twardym konturem. Natura ulega coraz bardziej arbitralnej deformacji i stylizacji. Przedmiot w bizantyńskich wczesnochrześcijańskich mozaikach: potrawy Ostatniej Wieczerzy, kałamarze ewangelistów - nabiera form uproszczonych i brutalnych. Ileż konkretnych analogii z reakcją antyimpresjonistyczną Cézanne'a, a potem kubistów. Sztuka przechodzi od realizmu pierwszych wieków po Chrystusie aż na granice ideogramu. Martwa natura zostaje usunięta na margines sztuki jako atrybut znowu podrzędny. Ale ileż innego, nowego piękna w "kubistycznych" nawarstwieniach murów na dopiero po pierwszej wojnie odkrytych mozaikach w Damaszku czy w ornamentach, fragmentach martwych, mozaik w Rawennie i jeszcze pomimo wszystko konkretnej, barwnej obserwacji przedmiotu. Piękno równie dalekie, równie obce