najbardziej dynamiczną siłą wpływającą na historię. Innymi słowy, zrozumiał, że dzieje to nie żywioł polityki i ekonomii - to kultura steruje nimi w sposób najbardziej efektywny. - To przekonanie Ojciec Święty narzucił Kościołowi i głosi całemu światu. - Papież wyciągnął wnioski z tego, że większość tragedii mijającego stulecia wzięła się właśnie stąd, iż ideologowie i przywódcy społeczeństw uwierzyli w prawdziwość głównego przesłania rewolucji francuskiej o bezwzględnej wartości ustrojów społecznych w historii, a także w główną ideę marksizmu - prymat praw ekonomicznych w życiu społeczeństw. Efektem połączenia jednego i drugiego zespołu przekonań w ideologiczną całość stał się komunizm. Ojciec Święty znał komunizm z własnego doświadczenia. Konkluzja