Była to szkoła abstrakcji: przecież w fabułach, jakimi się karmili, nie było rzeczy niemożliwych. Aleksander Wielki latał na gryfach w powietrzu i zwiedzał w szklanym naczyniu morskie głębiny; cnota zawsze znajdowała nagrodę, a złość była karana; kochankowie łączyli się nieuchronnie po wielu przygodach, by Boga chwalić i dzieci płodzić. Świat jawi się księdzu Chmielowskiemu jako cudowny, a zarazem oczywisty i prosty: "<q>Koń, jaki jest, każdy widzi</>". Kraina dziecięcej baśni roztacza swe czary przed oczyma dworkowych hreczkosiejów. A że zrywali jednocześnie sejmy <page nr=63> i sejmiki, prowadzili wojny i politykowali? Ano właśnie - szkołą myślenia dla owych ziemiańskich "statystów" była literatura dewocyjna i romansowa, lansująca najczęściej